Hırsız Alaram Sistemleri

Alarm sistemleri hırsızlık, gasp, yangın gibi tehlikeli durumlarda uygun kişileri (Alarm Haber Alma Merkezi, ev-işyeri sahibi, komşular vs.) çağrılarla durumdan haberdar eden elektronik güvenlik sistemleridir. Bu sistemler bulunduğu ortamda dedektörler, sirenler ve ışıklı göstergelerle caydırma etkisi yaparken aynı zamanda haber alma merkezlerine veya kullanıcıya gönderilen mesajlarla duruma hızlı müdahale edilebildiği için koruma görevini de üstlenir.

CCTV ve alarm sistemleri genellikle aynı amaca hizmet etseler de görev tanımları farklıdır; alarm sistemleri hırsızlık, yangın gibi sorunları anında tespit edip çözme amaçlı iken CCTV delil niteliğinde ve uzun vadeli önlemler için kullanılır. Bu nedenle alarm sistemleri doğrudan ‘güvenlik sistemi’ olarak bilinir, CCTV ise güvenliğin ‘gözetleme’ kısmıdır.

Alarm sistemlerini faydalı bir şekilde kullanabilmenin en önemli şartı korunmak istenilen alanlara ve koruma şekillerine doğru karar verebilmek, böylece sistemi etkin kullanabilmektir. Bu kararın da ilk aşaması ‘iç ortam’ ve/veya ‘dış ortam’ koruması seçimi ve bu seçime uygun etkinleştirmeleri yapmaktır. Örneğin bir ofiste mesai saatlerinde dış ortam koruması yaparak içerisi giriş-çıkışlar kontrol edilmediği için o ‘iç ortam’ koruması devre dışı bırakılır; yine aynı ofiste gece saatlerinde ise dış ortam koruması birlikte etkinleştirilmelidir. Yani alarm sistemini doğru kullanabilmek yalnızca kurulum yapan kişilerin de ayarları ile değil kullanıcı değiştirirse gereken sistem ayarlarının da bilinip anlaşılması gerekir.

Aşağıdaki genel bilgiler ile sisteminizi etkin bir şekilde kullanabilir; koruma işlemini tam anlamıyla yerine getirmenizi sağlayabilirsiniz.

Etkinleştirme Şekilleri
Bir alarm sistemini tüm işlevleriyle kullanabilmek için sistemin koruma şekillerini bilmek ve böylece duruma uygun olanına karar verebilmek gerekir.
Örneğin içinde birilerinin olmadığı bir ortamı tatilde modu yerine gece modu ile korumak iç bölgeleri korumasız bırakmak anlamına gelir ve ortam kısmen korunuyor olsa da içeride biri olmamasına rağmen gece modu içeride birinin olduğunu varsaydığı için tam koruma sağlanamaz.
Bunun gibi kullanım hataları ile alarm sistemini işlevsizleştirmemek için etkinleştirme modlarına kısaca göz atalım:

Gece (Night) Modu
Gece modunda denetlenen yalnızca içeriye giriş-çıkışlardır.
Korunan alan veya bölgede insanlar varken kullanılır; bu nedenle insanların bulunduğu iç alanlar panel üzerinden seçilir ve pasifleştirilir.
Kapı açıldığı anda giriş süresi geri sayımı devreye girmez, doğrudan alarm çalar.

Temel özelliği olan giriş-çıkış denetlenmesinden de anlaşılacağı üzere bu etkinleştirme modu kapı ve pencereler açılma sensörleriyle veya cam kırılma sensörleriyle korunurken etkilidir.

Adından da anlaşılabileceği gibi kullanımına en uygun örnek ev gibi gece konaklanılan mekanlarda gece korumasıdır; bunun yanı sıra herhangi birinin gelmesinin beklenmediği durumlarda veya evde çocuk gibi dışarı çıkmasını istemediğiniz birileri varken kullanılabilir.

Şekil 2’de örnek evin tatilde modunda korunmasını görüyoruz.
Belirttiğimiz gibi tam bir koruma söz konusudur; bütün odalar ve giriş-çıkışlar etkin şekilde korunmaktadır.

İçeride Modu
İçeride modu, korunan alanda içeride insanlar varken giriş çıkışları denetler; mekanda aktif şekilde yaşandığı için iç alanların koruması pasif haldedir. İçeriye girmek isteyen olduğu takdirde giriş süresi geri sayımı başlar, bu süre içinde doğru şifre girilirse kişi içeriye girmiş ve sistem yeniden aktif hale getirilmiş olur; aksi takdirde alarm verilir.
Bu etkinleştirme modu iş yerlerinde, evlerde, depolarda, giriş-çıkışların ve içeride hayatın olduğu gündüz saatlerinde kullanılır.

Şekil 3’te örnek evin içeride modunda korunmasını görüyoruz.
Görüldüğü gibi yalnızca giriş-çıkış denetimi söz konusudur, içerideki insanların hareketlerine özgürlük sunmak için iç mekanlar pasiftir.

Dışarıda Modu

Dışarıda modunun tatilde modundan tek farkı içeriye girmek isteyen olduğunda giriş süresinin geri sayma başlaması ve eğer doğru şifre girilirse alarm verilmemesidir.
Tatil (Tam) modundaki tam koruma bu modda da görünür; bütün alanlar etkindir.
Tatil modunda korunan alanı uzun süre terk etme durumu söz konusuyken dışarıda etkinleştirme modunda yine benzer olacak içeride kimse kalmaz fakat kısa süre içinde içeriye şifreyi bilen, içeriye girme yetkisi olan birinin girmesi ihtimal dahilindedir.

Şekil 4’te örnek evin dışarıda modunda korunmasını görüyoruz.
Görüldüğü gibi bütün alanlar ve giriş-çıkışlar etkindir.

Terimler

Her sistem gibi alarm sisteminin işleyişini de kendine has terimlerinin anlamlarını bilmeden kavrayamayız.
Aşağıdaki kısımda alarm sistemi terimlerine kısa kısa değinerek zihninizde sistem geneli için temel bir görüntü oluşturabilmek amaçlanmaktadır.

Bölüm (Partition) ve Bölge (Zone)

Alarm sistemlerinde en sık kullanılan, buna rağmen kafalarda en fazla karışıklığa neden olan iki terim bölge ve bölümdür.
Kelime anlamı ve işlev olarak birbirlerine çok yakın olmaları anlam karmaşasına yol açmaktadır. Öncelikle ikisinin de ifade ettiklerine bakalım.

Bölüm (Partition)

Birden fazla katlı dairelerin her bir katının, bir iş hanının her bir ofisinin, birkaç odasını kiraya veren bir ailenin odalarının… koruma şekli farklı olacaktır, fakat aynı alarm panelini kullanabilirler. Alarm sistemlerine bu avantajı sağlayan özellik bölümlendirmedir.

Aynı panelle birden fazla şekilde alarm etkinleştirmesi yapılabilir; bir bölümü dışarıda modunda etkinleştirirken diğer bölümün etkinleştirmesini tatilde modunda yapabilirsiniz.
Bir alarm durumunda yetkili kişilere iletilen raporlarda alarmın ait olduğu bölgenin bilgisi vardır; böylece bölümlendirme sayesinde kullanıcıya daha kesin bir alarm bilgilendirmesi ve daha net bir güvenlik önlemi alabilme şansı sunulur.

Bölümlendirme sayesinde tek bir alarm paneli ile birden fazla koruma alanı oluşturulduğu için sistem maliyeti de düşürülmüş olacaktır.
Birkaç panelin görevini tek panelin yapması ekstra paneller, bağlantı, enerji tüketimi gibi giderleri ortadan kaldırır.

Bölümlendirmeye örnek bir örneği Şekil 5’te gösterilmektedir. Bu sistemde aynı alarm paneli ile iki farklı iş yeri alanı altına alınmakta, farklı kontrol kartlarıyla raporlar bölümlendirilmekte, birbirinden bağımsız çalışabilmektedir.

Bir panel birden fazla şekilde ortak olarak kullanılabilir.
Panelin sahip olduğu bölümlenme sayısına göre panel birbirinden bağımsız olarak programlanabilir.
Her bölüm sahibi sadece kendi bölümünü kontrol eder.
Diğer bölümlere müdahale edemez.

Bölge (Zone)
Denetlenen bölümdeki sensörleri ve kontakları işleyişlerine ve/veya konumlarına göre görevlendirmek alarm sistemi denetimini kolaylaştırır; bu görevlendirilmiş her birine bölge adı verilir.

Örneğin giriş/çıkış , bölgesindeki manyetik kontak veya sensörden gelen bir uyarının yerinin dışarı kapısı olduğunu bilirsiniz ve yangın sensöründen gelen bir alarm sinyali tehlikenin nedenini net olarak belirtir.
Kimi durumlarda panelin bölge yönünden yetersiz kalması nedeniyle aynı bölgeye denetim alanları farklı birden fazla sensör bağlanabilir fakat bu yöntem alarmın kaynağını bulmayı geciktireceği için önerilen bir yöntem değildir; bu sorunla karşılaşmamak için genişletme modüllerini kullanabilirsiniz.

Özelliklerinden de anlaşılacağı üzere iki özellik de alarm sisteminin denetleme alanını belli kısımlara ayırarak denetimi kolaylaştırmayı amaçlar.

PIN Kodları

Alarm sistemleri tehlikeli durumlar ve kişilerden korunmak için oluşturulmuş teknolojilerdir.
Yalnızca belli kişilerin bilgisi dâhilinde olan PIN kodları sayesinde sistemin işleyişi kontrol altına alınır ve alanların denetimi yapılır.
Alarm sistemi PIN kodları genellikle 4 adet rakamdan oluşur ve 3 çeşittir.

Kullanıcı PIN (usercode)
Kullanıcının alarm sistemini aktifleştirmek ve pasifleştirmek için girmesi gereken şifredir.
Çoğunlukla erişim kodunu değiştirme, programlama gibi güvenlik önlemi daha yüksek olan işlemleri yapmak için yeterli değildir.
Yönetici PIN (Master code)
Alarm sistemi sahibi için yaratılmış; ikinci, üçüncü yetkilileri atayabilen, sistemi etkinleştirip pasifleştirebilen şifredir.
Servis PIN (installercode)
Alarm sisteminin programlanması için kullanılan koddur; genellikle alarm sistemi desteği veren şirketin kendi ürünleri olan bütün sistemlere verdiği ortak bir şifredir; etkinleştirme, pasifleştirme gibi işlevleri yerine getirmez ve yalnızca sistem pasifken kullanılabilir.

Sistem Kurulumu

Etkinleştirme (Arming)
Alarm sisteminin seçili bölümlerinin koruma durumuna geçirilmesi anlamına gelir.
Daha önce bahsettiğimiz gibi dışarıda, içeride, tatilde gibi çeşitleri vardır.
Pasifleştirme (Disarming)
Alarm sisteminin devre dışı bırakılması, herhangi bir alarm durumu yaratamaması anlamına gelir.

• Devre dışı (Bypass)

Alarmı aktifleştirirken bir veya birkaç bölgenin korumasını devre dışı bırakmak için kullanılan alarm sistemi terimidir.
Örneğin sistemi etkinleştirirken pencereleri açık bırakmak için pencereleri koruyan bölgeyi bypass etmeniz gerekir.

Sistem Denetimi

Alarm sistemlerinin denetimi alarm haber alma merkezi ve daha önceden atanmış yetkili kişilere giden alarm raporları ile yapılır.
Alarm raporları birçok data iletim şekli ile gönderilebilirler.
Alarm haber alma merkezini ve bu merkeze iletim gönderim şekillerini kısaca incelersek:

• Alarm Haber Alma Merkezi (Central Monitoring Station)

Alarm sisteminde meydana gelen herhangi bir olayın iletildiği merkezlerdir; genellikle alarm sistemi satıcısının sunduğu bir hizmet veya polis merkezidir.

• PSTN ile Veri İletimi

PSTN (Public Switched Telephone Network – Genel anahtarlamalı telefon şebekesi) kullanılan en eski veri iletim yöntemlerindendir; evlerde, işyerlerinde çevirmeli hatlar PSTN iletişim yöntemi ile çalışır.

Yaygın ve eski bir teknoloji olduğu için yeni hat alma gereği yoktur ve düşük maliyetlidir; en önemli dezavantajı ise hat-kablo kesintisi durumunda AHM’ye anlık bilgi gönderememesidir.
PSTN bağlantısında hat çıkışına alarm panelinin, daha sonra telefonun bağlanması gerekir; böylece alarm paneline hat önceliği (linesize) verilmiş olur ve alarm sinyali oluşsa da alarm mesajı iletilir.

Ülkemizde PSTN hatlarının büyük bir bölümü sayısaldır; bu özelliğe de PSTN iletiminin hem sesli hem yazılı bir iletim desteklediğini gösterir.
Kırsal kısırlı bölgelerdeki analog bağlantılarda ise yalnızca sesli iletim yapılabilir.

• GSM İletimi

Sistemin olayları, alarm sinyallerini ve test raporlarını yetkili kişilere iletmek için GSM hattını kullanmasıdır; yazılı veya sesli mesaj şeklindedir.
GSM modülünün GPRS özelliği ile alarm bilgisi SIA veya CID üzerinden AHM’ye iletilir.
Böylece ağın kapatılması veya kesilmesi gibi sorunları olmadığı için daha güvenli bir yöntemdir.

• Ağ (LAN) İletimi

Neredeyse her mekânda internet bağlantısı olduğu için alarm sistemlerinde LAN bağlantısı ile iletimin kullanıcıya sağladığı en önemli avantaj maliyet düşüklüğüdür.
Var olan internet bağlantısı kullanıldığı için ekstra gönderim ücreti yoktur, böylece sisteminizin işleyişi sırasında birçok konuda bilgilendirme alabilir, mesaj sayısını ve içeriğini kısıtlamaya gerek duymazsınız.

Dezavantajı internetteki herhangi bir kopukluk veya kapanma durumunda sistemin alarm bilgilendirmesi yapamayacak olmasıdır.

Kimi durumlarda LAN ve GSM iletimi kombine edilir; böylece ağdaki herhangi bir kopukluk yetkili telefon numaralarına mesajla bildirilir ve GSM’in maliyeti, LAN’in güvenilirlik sorunu ortadan kalkmış olur.

Sistem İşlevselleştirme

Alarm sistemini yalnızca kablolama veya küçük bir ayar değişikliği ile daha işlevsel hale getirmek mümkündür.
Bunlardan en sık rastlanılan ikisi çapraz bölgelendirme ve çift bölge kablolamadır.

Sensör Terimleri

Standart PIR

Kullanımı en yaygın olan PIR sensör çeşididir; genel kullanıma uygundur.
Duvara veya köşeye, yaklaşık 2.5 m yükseklikte monte edilir ve 90 derece açılıyla 10–15 m mesafedeki tehlikeyi algılayabilir.
Algılama alanını içinde sıcak ve soğuk bölgelerin olduğu binlerce parçaya ayırarak iki bölge çeşidi arasındaki herhangi bir harekette sinyal verir.

İkili veya Dörtlü Element (Quad)

Standart PIR’dan farkı her bir parçada kare şeklinde 4 sıcak-soğuk bölge tanımlamasıdır.
Böylece yanlış alarm riski azaltılmış olur.

Pet (Evcil Hayvan Algılamama)

Zemine yakın tehlikelere karşı alarm hassaslığını düşürerek belli bir boydan kısa evcil hayvanların yanlış alarma sebep olmasına engel olur.
Genellikle 35 kg (80 lbs)‘ı aşmayan bir büyük köpek veya bir aradaki birkaç küçük boyuttundaki tehlikeler alarm sinyali vermez.

İkili Teknoloji (Dual)

İkili teknoloji dedektörler PIR ve mikrodalga teknolojisinin bir araya geldiği cihazlardır; iki yöntemle de alarm sinyali alınmadığı sürece alarm uyarısı verilmez.
PIR teknolojisi standart dedektörlerdeki ile aynı şekilde çalışırken, mikrodalga teknolojisi mikrodalga gönderimi ve geri alımı sayesinde denetlenen alandaki hareketliliği algılar ve hassaslık ayarına göre yeterli şiddette bir değişim varsa alarm sinyali verir.

Perde Tipi PIR

Perde tipi sensörün standart sensörden farkı algılama alanıdır.
Bu tipte algılama alanı bir çizgi şeklindedir; kapı, pencere veya uzun koridorlarda kullanıma uygundur.